Nga Blerina Bombaj, dietologe
Roli i dietës në kancerin e mushkërive
Të dhënat kyçe
Duhanpirja është faktori kryesor i riskut dhe vendimtar në shfaqjen e kancerit të mushkërive.
Duhanpirësit kanë zakone ushqimore më të varfra krahasuar me jo duhanpirësit, ky fakt e vështirëson vlerësimin e rolit të ushqimit dhe dietës në rrezikun e kancerit të mushkërive.
Konsumi i lartë i frutave dhe më pas i perimeve, lidhen me ulje të rrezikut të kancerit të mushkërive.
Faktorë të tjerë që mund të lidhen me rritje të rrezikut për shfaqjen e kancerit të mushkërive, për të cilët të dhënat janë më pak të forta, janë konsumi i mishit të kuq dhe nënprodukte të tij si sallamet dhe proshutat, yndyra totale, dhe pesha e ulët trupore.
Të dhënat mbi kancerin e mushkërive
Ky lloj kanceri është ai që vret më shumë nga të gjithë llojet e tjerë në botë, duke numëruar 18% të gjithë vdekjeve nga sëmundjet tumorale. Prevalenca e lartë e kësaj sëmundje lidhet me duhanpirjen. Përveç duhanit, janë identifikuar edhe faktorë të tjerë risku, si inhalacioni i tymit të drurit të djegur apo qymyrit, avujve të skuqjes së vajrave në kuzhinë, smogut të makinave, asbestit, etj. Në dekadat e fundit, roli i dietës ka përbërë interes shkencor të veçantë duke rezultuar në një trup të konsiderueshëm evidencash mbi ushqimin dhe kancerin e mushkërive.
Frutat rezultojnë aleati më i fortë
Konsumi i lartë i frutave duket të ketë efektin më të rëndësishëm në parandalimin e kancerit të mushkërive. Një nga studimet kryesore – “Shangai Men’s Health Study”, gjeti një ulje të riskut me 25% në personat që konsumonin më shumë fruta në ditë.
Ndër frutat me forcë më të lartë mbrojtëse renditen frutat e pyllit, shegët, shalqiu, mollët dhe agrumet.
Brokoli – mbreti i perimeve
Konsumi i mjaftueshëm i perimeve lidhet gjithashtu me ulje të riskut të kancerit të mushkërive, por kjo lidhje është më e dobët krahasuar me frutat, dhe në disa studime nuk rezulton statistikisht e rëndësishme. Gjithsesi, kur bëhet fjalë për perimet e familjes së kryqëzoreve, si brokoli, lakra, lulelakra, lakra e Brukselit dhe lakra “kale”, rezultatet janë më të forta dhe të qëndrueshme. Ky ndikim mbrojtës i këtyre perimeve të çmuara, është ruajtur akoma edhë në duhanpirës. Përbërësit “magjik” në këtë rast mendohet të jenë “isothiocyanate-t” – fitokimikate me veprimtari të dukshme antitumorale që gjenden me shumicë te kjo familje zarzavatësh.
Duhanpirja ndryshon rolin e ushqimit?
Cuditerisht, disa perberes ushqimor si psh. vitamina B6 apo vitamina D luajne rol te ndryshem ne varesi te duhanpirjes. Vitamina B6 duket te jete shume protektive kunder kancerit te mushkrive, ne persona qe pine duhan ndersa nuk duket te kete rol ne jo duhanpires. Vitamina D ndikon pozitivisht ne persona jo duhanpires por aspak ne persona duhanpires.
Mishi i kuq – një rrezik i mundshëm
Konsumi i mishit të kuq është lidhur me rritje të rrezikut të kancerit të mushkërive në disa studime, sidomos i nënprodukteve që përftohen nga përpunimi i tij. Nuk është e qartë nëse është vetë mishi i kuq fajtor apo mënyra e gatimit të tij. Gjithsesi, jo të gjitha studimet kanë konstatuar lidhje të rëndësishme. Deri sa të arrihen të dhëna më të qarta, rekomandohet konsum i kujdesshëm i mishit të kuq.
Forca mbrojtëse vjen nga ushqimet, jo nga suplementet
Studime të shumta kanë treguar se karotenoidet – substanca antioksiduese që gjenden të karotat, spinaqi, e verdha e vezës dhe kungulli i verdhë, luajnë një rol mjaft protektiv kundër kancerit të mushkërive. Por, kur u studiua ndikimi i beta-karotenit, i marrë në formë suplementi, u desh të ndërpritej studimi menjëherë, pasi u vërejt një rritje e frikshme e rasteve të kancerit të mushkërive në personat që konsumonin suplementin, krahasuar me personat që merrnin placebo. Më pas pasuan edhe studime të tjera që treguan lidhje të ndjeshme të rrezikut të kancerit të mushkërive nga marrja e beta karotenit në formë suplementi. Këto fakte përforcojnë logjikën se një lëndë ushqyese e një ushqimi bashkëvepron me lëndë të tjera që gjenden natyrshëm në atë ushqim dhe është e vështirë të ndahet roli i tij apo të përftohet i njëjti rezultat kur merret i veçuar në formë suplementi. Në rastin konkret, lënda ushqyese kthehet në të dëmshme kur merret i veçuar dhe i përqendruar.
Ushqimet që mbrojnë nga kanceri i mushkërive
Të dhëna të mundshme
Frutat në përgjithësi, vecanerisht: shegët, boronicat, mjedrat, luleshtrydhet, shalqinjtë, agrumet -qitro, pjepri, hidet, thanat.
Perimet kryqëzore: brokoli, lakar, lulelakra, lakra kale
Perimet e pasura në karotenoide: kungulli i verdhë, karotat, patatja e ëmbël, pjepri, spinaqi, rukola, pazitë.
Të dhëna të limituara
Arrat e Brazilit
Peshqit e kaltër
Kërpudhat (në veçanti shitake dhe reishi)
Ushqime të pasura në “quercitin”: mollët, specat, domatet, qepët e kuqe, kaperi, kakao, çaji jeshi, fasulet, sherebela.
Ushqime të pasura në fitokimikate: shafran Indie, domate, soja, fara luledielli dhe susami, fara lini dhe vaj lini, arra.
Ushqime të pasura në luteolin: rozmarinë, rigon, selino, vaj ulliri, timus dhe nenexhik.
Këshilla thelbësore
Nëse jeni duhanpirës, ndërpriteni. Nëse s’mundeni rrallojeni dhe ulni përqendrimin e nikotinës.
Evitoni duhanpirjen pasive
Sigurohuni që uji që pini nuk përmban arsenik
Konsumoni dietë të pasur në fruta – perime dhe erza protektive
Evitoni marrjen e suplementeve me beta – karroten
Rrisni aktivitetin fizik pasi mund të ulë rrezikun e kancerit të mushkërive ndjeshëm
Merrni këto masa edhe më seriozisht nëse keni të afërm që është prekur nga kanceri i mushkërive, pasi sëmundja është deri diku e trashëgueshme.
Shembull ushqimi për persona të predispozuar apo të prekur nga kanceri i mushkërive
Mëngjes
Lëng i shtrydhur nga: 2 molle, 1 tufe spinaq, 1 tufe rukola, 1 tufe rozmarinë
1 omëletë me: 1-2 vezë fshati, tërshërë të zier, pak brokoli, ½ spec të kuq të grirë, pak gjizë pa kripë
1 kivi, 1 portokall
Paradite
1 lëng shege
Disa arra (të reja), ose bajame, ose 2 arra Brazili
2 feta buke misri me djathë dhie të njomë, qepë të njomë, rigon dhe vaj ulliri
Drekë
1 sallatë me brokoli, lulelakër dhe karotë të ziera në avull, të shoqëruara me pak qepë të kuqe të pagatuar
200gr gjoks pule të rritur në natyrë të marinuar me timus dhe rigon
1-2 kupa pure kungulli të verdhë ose patate të ëmbël
2 feta bukë thekre
Pasdite
1 çaj jeshil me limon dhe pak shafran Indie
1 fetë bukë thekre me 1 kupë kos me hudhra, kopër, vaj ulliri
Darkë
Sallatë me lakër të kuqe, lakër të bardhë, karotë, panxhar “crudo” të grirë imët, majdanoz, selino, vaj ulliri dhe lëng limoni
Kërpudha të pjekura me rozmarinë
1 supë me qiqra, gështenja, sherebele, rozmarinë, hudhra dhe verë të bardhë
1 lëng si i mëngjesit
Kujdes: ky regjim është vetëm një shembull dhe nuk përbën këshillim të personalizuar./ Shendeti.com.al